Kodeks Wrocławski

Kultura muzyczna Europy środkowo-wschodniej czasów średniowiecza i początków renesansu jest obiektem coraz większego zainteresowania badaczy. Rękopisy pochodzące z tego obszaru, choć w większości zachowane jedynie we fragmentach, stanowią ważne źródła poznania złożonej kulturowo przeszłości muzycznej. Stanowią także ważny punkt oparcia dla badań nad fragmentarycznie zachowaną polifonią na Śląsku i w Polsce.

Zajmujący istotną pozycję wśród tych źródeł Kodeks Wrocławski ma kapitalne znaczenie dla XV-wiecznej kultury muzycznej Wrocławia i Śląska. Jako jeden z dwóch (obok Śpiewnika Głogowskiego) zachowanych w całości rękopisów śląskich jest jednak źródłem jak dotąd słabo znanym. Badania nad nim nie były szeroko zakrojone, nie doczekał się także kompletnego wydania współczesnego. Z tego też powodu wykonano dotąd nieliczne jedynie utwory pochodzące z Kodeksu. A przecież nie sposób przecenić znaczenia rękopisu z przełomu XV i XVI w., zawierającego ponad 90 obszernych kompozycji wielogłosowych, z których duża część sygnowana jest nazwiskami wielkich kompozytorów tego czasu! Wiele z nich to unikatowe kompozycje mistrzów miejscowych. Repertuar wskazuje na powiązania z analogicznymi źródłami pochodzącymi z terenu Europy środkowowschodniej jak czeski Kodeks Specjalnik, Kodeksy z Lipska i Berlina powstałe w podobnym okresie końca XV wieku. Analiza tego repertuaru wskazuje na muzyczną odrębność tych terenów w stosunku do Europy zachodniej, choć liczne są konkordancje świadczące o znajomości na Śląsku repertuaru zachodniego.

Rękopis stanowi swego rodzaju „depozytorium” muzyczne z którego sporządzano odpisy do celów wykonawczych. Mógł on służyć muzykom związanym z którymś z wrocławskich ośrodków kościelnych. Zawarte w rękopisie kunsztowne wielogłosowe opracowanie hymnu do św. Jana Chrzciciela O miranda nimis może wskazywać na wrocławską katedrę. Zebrany repertuar jest różnorodny, przeważają kompozycje przeznaczone do celów liturgicznych, kompletne cykle mszalne, liczne motety przeznaczone na Boże Narodzenie i Wielkanoc oraz ku czci świętych, niektóre w charakterze włoskiej laudy. Nieliczne są utwory o charakterze świeckim. Część kompozycji nie jest zaopatrzona w tekst, ich cechy fakturalne mogą wskazywać na przeznaczenie ich do wykonania instrumentalnego, również w ramach uroczystości kościelnych. Zróżnicowana obsada głosów, od 2 do 5, świadczy o szerokiej gamie zastosowań zapisanego w rękopisie materiału muzycznego.