AKTUALNOŚCI

Muzyka na Boże Narodzenie ze źródeł polskich i śląskich wieków XV i XVI

Szczegóły
Utworzono: wtorek, 07, styczeń 2014 11:17

Staropolska muzyka na Boże Narodzenie znana jest przede wszystkim z XVI-wiecznych kancjonałów. Renesansowe 4-głosowe pieśni pojawiające się w programach koncertowych pochodzą z Kancjonałów Staniąteckich, bibliotek Czartoryskich, Kórnickiej, Piotra Artomiusza, etc. w dużej części wydanych w monumentalnej edycji „Kolęd Staropolskich" z roku 1966.

Natomiast bardzo mało znane są utwory wcześniejsze, pochodzące z wieku XV, stylistycznie związane z tradycją średniowieczną oraz nurtem polifonii określanym jako wielogłosowość środkowoeuropejska. Wiąże się to z pewnością z niedostatecznym zaawansowaniem badań nad źródłami, które częstokroć zachowane są fragmentarycznie, a tym bardziej z trudnością wykonania zawartych w nich utworów.

Projekt nasz ma na celu poszerzenie znajomości najwcześniejszej muzyki związanej z Bożym Narodzeniem. W kręgu naszych zainteresowań znajduje się wielogłosowa muzyka pochodząca z krakowskiego środowiska uniwersyteckiego zapisana w rękopisie Kj 3464 Biblioteki Jagiellońskiej (ok. 1420-30), znanym jako rękopis Jana z Jasionnej. Zabytek ów stwarzał badaczom duże trudności interpretacyjne ze względu na szkicowy i niedokładny charakter zapisów muzycznych. Jest to bowiem rodzaj notatnika muzycznego prowadzonego przez różne osoby, najwyraźniej do celów praktycznych, być może związanych z udziałem studentów w śpiewie kościelnym. Rękopis zawiera szereg dwugłosowych utworów z tekstami bożonarodzeniowymi. Utwory te zbliżone są do cantio – gatunku reprezentatywnego dla środkowoeuropejskiej polifonii schyłku średniowiecza, którego liczne przykłady znajdujemy zwłaszcza na Śląsku.

Ze Śląska pochodzą niewielkie fragmenty rękopiśmienne zawierające muzykę w podobnym stylu. Są to: tzw. rękopis z Zielonej Góry lub rękopis Mikołaja Menczelliniego oraz rękopis z kościoła św. Elżbiety w Wrocławiu. Również tu pojawiają się teksty o tematyce bożonarodzeniowej.

Ze wspomnianym stylem muzyki wielogłosowej wiąże się ściśle osoba Piotra z Grudziądza, który jako kompozytor działał w Polsce i krajach sąsiednich. Ze względu na ponadnarodowy charakter jego twórczości i na podstawie licznych świadectw jej recepcji w Polsce sięgnęliśmy także po jego utwory, choć większość z nich zachowała się za granicą. W programie znalazły się wielotekstowe motety Piotra oraz jego cantiones.

Muzykę renesansu reprezentują w naszym programie dwa obszerne rękopisy śląskie – Śpiewnik Głogowski, spisany ok. 1480 r., oraz Kodeks Wrocławski z ostatniego dziesięciolecia XV wieku. Choć niewątpliwie trudno łączyć te źródła bezpośrednio z polską kulturą muzyczną owego czasu, to fakt pojawiania się w nich owego powszechnego środkowoeuropejskiego stylu może świadczyć o ich szerszym niż tylko śląskie oddziaływaniu. Kulturę muzyczną dojrzałego renesansu reprezentuje najpóźniejszy utwór naszego programu – motet Dies sanctificatus Thomasa Stoltzera, urodzonego w Świdnicy wielkiego kompozytora owych czasów, który karierę rozpoczynał we Wrocławiu jako chórzysta kapeli katedralnej.

Tomasz Dobrzański

Sala Wielka Ratusza we Wrocławiu
niedziela 11.01.2014
godz. 19:00
Wstęp wolny!

Zespół "Ars Cantus":
Monika Wieczorkowska - sopran
Radosław Pachołek - alt
Maciej Gocman - tenor
Piotr Karpeta - bas
Tomasz Dobrzański - flet prosty, mandora
Joanna Walczak - fidel
Ewa Prawucka - pozytyw
Julia Karpeta - viola da gamba